Limon Tuzu Nedir?

Limon tuzu kimyada sitrik asit adıyla bilinir. Tüm canlı organizmalarda belli miktarlarda doğal olarak bulunur. Gıda sektöründe E330 koduyla bilinen koruyucu maddedir. Mutfakta yemek yapımından temizliğe kadar birçok alanda kullanılır. Bir süre öncesine kadar sağlığa zararları oldukça tartışma yaratmıştı ancak bunun bir yanlış anlaşılmadan kaynaklandığı ispatlanmıştı kısa bir süre sonra. Yeri gelmişken bunu da vurgulayayım sitrik asit kansere yol açmaz.

Doğal sitrik asitin miktarda aşırıya kaçılmadığı ve özel bir durum olmadığı sürece kanıtlanmış herhangi bir zararı bulunmamaktadır. Özel durumdan kastım alerji veya mide problemleri gibi sağlık sorunlarıdır. Mide problemleri genellikle mide asidinin artmasına neden olur. Zaten asit oranı yüksek olan mideye sitrik asit girdiğinde asit oranı daha da artarak hastalığın semptomlarının ağırlaşmasına neden olur. Bu nedenle mide problemi yaşayan kişilerin doğal veya kimyasal sitrik asitten uzak durmasında fayda vardır.

Kimyasal sitrik asit, yani bilinen adıyla limon tuzuna dönecek olursak... Sitrik asit kimyasal olarak aspegillus niger isimli bir mantar/küfün ucuz kimyasal şeker (mısır nişastasının ayrıştırılması sonucu elde edilen şeker gibi) ile beslenmesi ile elde edilen kimyasalın süzüldükten sonra sülfürik asitle reaksiyona sokulması sonucu elde edilir. Doğal olduğu için kışlık reçel, turşu, vs. yapımında, ya da temizlikte gönül rahatlığıyla kullanılabileceği söylenen limon tuzu doğal bir madde değildir kısacası. Bu sağlıksız olduğu anlamına gelir mi peki? Asla gelmez. Ama tamamen kimyasal işlemler sonucu elde edilen bir ürünün de doğalmış gibi kullanımının teşvik edilmesi doğru değildir.

Yaptığım araştırmada Türkçe kaynaklarda limon tuzunun limon suyunun kalsiyum karbonatla etkileşime sokularak elde edildiğinin yazdığını gördüm. Bu masum açıklama herkesi mutlu ettiği için kimse de itiraz etmemiş anladığım kadarıyla. Ancak bunun yanlış olduğunu çok basit bir matematik hesabıyla kanıtlamak mümkün. 2007 yılında dünya çapında üretilen limon miktarı yaklaşık olarak 13 milyon ton. Yine 2007 yılında dünya çapında üretilen limon tuzu miktarı 1.6 milyon ton. Limon miktarındaki kabuk ve posayı çıkarıp, limon tuzu üretimindeki muhtemel limon suyu buharlaşma miktarını hesaba kattığımızda limon tuzunun limon suyundan üretilebilmesi için dünyada üretilen limonların neredeyse tamamının kullanılması gerektiğini görürüz. Limonla limon tuzu üretmenin ne kadar pahalıya mal olacağını, o kadar pahalı şekilde üretilen bir maddenin bu kadar ucuza satılmasının mümkün olmadığını da unutmamak gerek elbette.

Her ne kadar kimyasal olarak üretiliyor olsa da limon tuzunun sağlıksız olduğunu söylemenin mümkün olmadığını belirtmiştim yukarıda. Ancak bu tamamen sağlıklı olduğu anlamına da gelmiyor elbette. Kimyasal limon tuzu üretildiği koşullara bağlı olarak bir takım sağlık problemlerine yol açabilmektedir. Bazı iddialara göre üretim sürecinde sülfürü iyi süzülmeyen limon tuzu astım hastalığı ve bazı alerjik hastalıkları tetiklemektedir. Tükettiğimiz limon tuzunun üretildiği koşulları bilmemiz mümkün olmadığından özellikle yüksek ısıdaki sıcak suda eritilen limon tuzunu solumamaya dikkat etmekte fayda var.

E330 ya da diğer adıyla sitrik asit andioksidan özelliğe sahip olmasa da antioksidanların etkinliğini arttırdığı için hazır gıda maddelerinde koruyucu olarak sıklıkla tercih edilmektedir. Meyve sularında asitliği düzenleyici ve aroma arttırıcı olarak, reçel ve marmelatlarda jel dokuyu güçlendirici olarak kullanılır. Aynı zamanda meyvelerin kararmasını engellediği için meyve ile yapılan her türlü hazır gıdada renk koruyucu olarak da kullanılır.

İşlerini kolaylaştırdığı için birçok ev hanımı da özellikle kışlık olarak hazırladıkları gıdalara gerekli gereksiz limon tuzu koyar. Çok gerekli görüldüğü durumlarda limon tuzu kullanılabilir elbette. Ancak limon tuzunun yaptığı her şeyi taze sıkılmış limon suyunun da yaptığı düşünüldüğünde limon tuzunun gerekliliği de tartışılır elbette.

Gıda katkı maddesi olarak kullanımının yanı sıra çaydanlık ve elektrikli su ısıtıcılarda kireç sökücü olarak, bulaşık makinelerde makine tuzu ve hatta bazen deterjan yerine de kullanılıyor limon tuzu. Çaydanlık ve su ısıtıcısı temizliğinde limon tuzundan çok daha zararlı olan kireç çözücüler kullanmaktansa limon tuzu kullanmak elbette mantıklı. Ancak her kimyasalda olduğu gibi limon tuzu kullanımında da dikkatli olmakta fayda var. Çaydanlıkta uzun süre tutulan limon tuzu çaydanlığı delebilmektedir. Delinen çaydanlık olsun, bizden kıymetli değil elbette. Ancak limon tuzu sürekli kullanımda çaydanlığın kaplamasını biz farketmeden aşındırabilir ve çaydanlığın üretildiği ham maddeden zararlı kimyasallar yayılmasına neden olabilir.

Limon tuzu ekşi-tuzlu tadı ve şeker gibi görünen yapısı ile çocukların da çok ilgisini çeker. Şeker niyetine limon tuzu yiyen çocuklar vardır hatta. Limon tuzunu ağzında uzun süre tutan çocukların ağzında yaralar görülür. Bunlar zamanla geçen çok da mühim olmayan yaralardır, ancak limon tuzunun fazlasının ne kadar zararlı olabileceğini göstermede iyi bir araçtır aslında. Limon tuzu yemenin ağız yaralarından çok daha büyük zararı ise farkında olmadan dişleri aşındırmasıdır. Uzun süre ağızda tutulan yüksek miktarda limon tuzunun dişleri tamamen eritebileceği iddia edilir hatta.

Bu yazıyı yazmamın amacı, kendi çevremde de çokça gördüğüm, bilinçsiz limon tuzu tüketimine karşı okurlarda bir farkındalık uyandırmaktı. Kararında kullanılan limon tuzu bazı noktalarda işimizi kolaylaştırır kabul ediyorum. Ancak bir evde turşuya da, reçele de, ekşili çorbaya da limon tuzu konur, bulaşıklar limon tuzuyla parlatılır, içeceklerin rengi de limon tuzuyla açılırsa bünyeye giren limon tuzu miktarı kararından fazla olur. Evde limon varsa eğer olabildiğince taze sıkılmış limon suyu kullanmaya çalışabiliriz örneğin limon tuzu yerine. Ya da reçelimizin renginin  parlak olması sağlığımızdan daha önemli olmasın örneğin. Sağlıksız olduğu için hazır gıdalar almaz, her şeyi evde yaparken, hazır gıda üreticileri ile aynı katkı maddelerini kullanıp üstüne üstlük aynı ürünü daha pahalıya mal etmek de çok akıllıca değil bana göre.

Afiyetle kalın...